نقش فلسفه اسلامی در برپایی تمدن اسلامی

فلسفه اسلامی برای حضور در گزاره های علوم فرودستی و پشتیبانی تئوریک از علومی مانند علوم انسانی، نیازمند بهره گیری از لوازمی است که حکمت صدرایی از آن لوازم به دلیل منطق و روش حاکم برآن، برخوردار نیست. برای اینکه فلسفه اسلامی بتواند در علوم فرودستی جریان پیدا کند و رهبری واقعی علوم را در مهندسی تمدن اسلامی برعهده بگیرد، لازم است روش و منطق موجود مورد تجدید نظر قرار بگیرد.

در مقام تنظیر اینگونه می توان گفت که؛ همانطور که در نسبت میان جنس و فصل منطق دانان جهت ایجاد تقوم میان این دو مفهوم رابطه «ابهام وتحصل» برقرار نموده اند و جنس را ابهامی در نظر گرفته اند که تحصلش با فصل است و تقوم این دو در اقامه مفهوم ماهوی نوع در ذهن اساسی است، به همین شکل می توان از رابطه فلسفه با علوم سخن گفت.

باید موضوع فلسفه اسلامی از طریق روش آن به منزله ابهامی باشد که در مسائل و گزاره های علوم فرودستی به تحصل و تعین برسد. این سخن بدین معناست که موضوع فلسفه و روش آن باید بگونه ای اصطیاد گردد که در علمی مانند علم طبیعیات بتوان جریان فلسفه اسلامی را ملاحظه نمود.

باید موضوع فلسفه اسلامی از طریق روش آن به منزله ابهامی باشد که در مسائل و گزاره های علوم فرودستی به تحصل و تعین برسد. این سخن بدین معناست که موضوع فلسفه و روش آن باید بگونه ای اصطیاد گردد که در علمی مانند علم طبیعیات بتوان جریان فلسفه اسلامی را ملاحظه نمود.

در صورتی که فلسفه صدرائی بتواند از این تنگنا خود را برهاند و بتواند در پی ریزی تمدن اسلامی نقش اساسی خود را ایفا کند، آیا می توان گفت این تمدن برآمده از بنیان های فلسفه اسلامی، تمدنی دینی است؟ آیا می توان این تمدن را به اسلام منتسب نمود و گفت فرآوری فلسفه اسلامی در سایر علوم، تمدن اسلامی را در اختیار می گذارد یا اینکه تمدن به دست آمده، تمدنی فلسفی خواهد بود؟! آیا تمدن مورد نظر تمدن اسلامی است یا تمدن فیلسوفان؟!

البته این نکته قابل ذکر است که، فلسفه اسلامی موجود در نظام موضوعات و غایات خویش متأثر از فرهنگ معارف اسلامی بوده است و متفاوت از فلسفه یونان می باشد، لیکن همچنان نقیصه ای در ناحیه روش و منطق تفلسف وجود دارد که تا زمانیکه این نقص برطرف نگردد نه می توان از کارآمدی فلسفه اسلامی و توسعه آن در سایر علوم سخن گفت و نه از اسلامیت آن بحث نمود.

خلاصه ای از بیانات رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم، حجت الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری در دومین نشست هم اندیشی با موضوع "کارآمدی فلسفه اسلامی" 

منبع